Heddiw, rydym yn ysgrifennu at y Dirprwy Brif Weinidog i amlygu ar frys yr argyfwng sbwriel yr ydym yn ei wynebu yng Nghymru ac i alw am weithredu ar unwaith i atal niwed hirdymor i’n cymunedau a’r amgylchedd.

Ers 2007, mae Cadwch Gymru’n Daclus wedi bod yn olrhain lefelau sbwriel ar draws y wlad. Er ein bod wedi gweld gwelliannau dros y blynyddoedd, rydym yn hynod bryderus am y sefyllfa sydd bellach yn gwaethygu ar gyfradd sy’n peri pryder.

Mae sbwriel yn llawer mwy na rhywbeth sy’n boenus i edrych arno ac nid yw strydoedd glân yn ymwneud ag estheteg yn unig; maent yn hanfodol i ddatblygu balchder cymunedol ac ysgogi twf economaidd. Unwaith mae esgeulustod yn gafael, mae’n mynd yn anodd iawn i’w wrthdroi.

Mae ein llythyr yn gofyn i Lywodraeth Cymru gymryd sawl cam gweithredu hanfodol:

• Ymrwymo i gynllun cenedlaethol: Rydym yn annog Llywodraeth Cymru i ddatblygu a chyhoeddi’r cynllun hwn, gan sicrhau bod gan y cynghorau y strategaethau sydd eu hangen arnynt i fynd i’r afael â’r materion hyn yn uniongyrchol.
• Amddiffyn cyllidebau: Rydym yn deall bod cyllidebau’n dynn, ond mae’n hanfodol bod awdurdodau lleol yn rhoi blaenoriaeth i fuddsoddi mewn glanhau strydoedd, atal sbwriel, addysgu’r cyhoedd, a gorfodi.
• Cyflymu’r cynllun dychwelyd ernes: Rydym yn cefnogi uchelgais Llywodraeth Cymru i gyflwyno Cynllun Dychwelyd Ernes ‘cynhwysol’ erbyn 2027, ond mae’n rhaid i’r cynllun hwn gynnwys gwydr.
• Gweithredu Cyfrifoldeb Estynedig Cynhyrchwyr (EPR) yn gyflym: Dylai’r cynllun EPR gael ei gyflwyno cyn gynted â phosibl, gan sicrhau bod cynhyrchwyr yn cymryd cyfrifoldeb dros effaith amgylcheddol eu cynnyrch trwy gydol cylch bywyd y cynnyrch hwnnw.
• Archwilio dulliau ariannol newydd: Dylem archwilio modelau ariannu newydd i gefnogi awdurdodau lleol a sefydliadau’r trydydd sector i fynd i’r afael â phroblemau sbwriel parhaus. Gallai hyn gynnwys Ardoll Ymwelwyr, yn ogystal ag ardollau ar gwpanau untro a phlastigau y gellir eu hosgoi.

Mae hon yn foment dyngedfennol i gymunedau Cymru, ac mae’n rhaid i ni weithredu’n gyflym ac yn gadarn i’w hamddiffyn. Y newyddion da yw bod gennym yr offer yn barod i wneud gwahaniaeth, ond mae angen ymrwymiad a chydweithredu gan lywodraethau cenedlaethol a lleol i sicrhau dyfodol glanach, gwyrddach i Gymru

Darllenwch y llythyr llawn isod.